موضوع :    ساعت : 12:53 عصر

هواپیمایی که این روزها زمزمه بازنشستگی آن به گوش می‌رسد، بوئینگ چهار موتوره 376-707 است که در تاریخ سوم می ‌1978 با شماره ثبت EP-HIM به دولت وقت ایران تحویل داده شد و اکنون با شماره ثبت 1001 در اختیار نیروی هوایی است و با همین مشخصات در پروازهای بین‌المللی‌ به ثبت می‌رسد.

به گفته مهندس شکراله شهرامی از مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی غرب، هواپیمای 707 یکی از بهترین محصولات شرکت آمریکایی بوئینگ محسوب می‌شود و تا سال 1978 بیش از هزار فروند از آن تولید شده است.

قابلیت‌های بالای این هواپیما باعث شد تا در فعالیت‌هایی چون مسافربری تجاری، نظامی، سوخت ‌رسانی، تحقیقات هوا فضا و هواشناسی و کاربردهای خاصی چون طرح موسوم به آواکس (AWACS) به طور گسترده و با کمترین حادثه مورد استفاده قرار گیرد به گونه‌ای که امروزه بیش از 60 فروند از آن همچنان در چندین کشور جهان از جمله دولت و نیروی هوایی کشورهای اروپایی و عضو ناتو در حال پرواز است.



این‌که گفته می‌شود، پرواز مسئولان‌ دولت با این هواپیمای قدیمی، با خطراتی همراه است موضوع قابل بحثی است و بیشتر به جنبه‌های فنی، مجموع ساعات پرواز و تعمیر و نگهداری آن ارتباط دارد. اما موضوع دیگری که عمدتاً در سوانح هوایی رد پای آن دیده می‌شود و خطر پرواز با این هواپیما را مضاعف می‌کند، نحوه بهره‌برداری و پرواز با آن است که عکس‌های گرفته شده از این هواپیما در فرودگاه‌های ژنو و بوداپست که در عرف هوانوردی به «فرود پرخطر» موسوم است، به خوبی گویای این مسئله‌ است.

عکس اول، فرود عجیب و نادر این هواپیما را در تاریخ 10 مارس 2005 در فرودگاه بوداپست مجارستان نشان می‌دهد. همانگونه که دیده می‌شود هواپیما بر روی یکی از ارابه‌های اصلی فرود آمده و می‌توانست منجر به شکستگی اهرم‌ها، تخلیه هیدرولیک و نهایتاً برخورد بال با سطح باند و بروز حادثه شود.



عکس بعدی برخورد سنگین ارابه‌های فرود با سطح باند و دود ناشی از سوختن چرخ‌ها را نشان می‌دهد که در تاریخ 7 اکتبر 2007 در فرودگاه ژنو سوئیس عکسبرداری شده است. در این نوع فرود که به فرود سنگین (Hard landing) موسوم است، احتمال ترکیدن چرخ‌ها و انحراف و برخورد هواپیما با سطح باند بسیار زیاد است و در موارد متعددی به عنوان عامل اصلی سانحه شناخته شده است.

البته توضیح خلبان و مسئولان‌ این پروازها می‌تواند شبهات احتمالی را برطرف کند، اما در هر حال امیدواریم در رعایت نکات ایمنی و تخصصی پرواز این هواپیما سخت‌گیری‌های بیشتری اعمال شود تا موجب پشیمانی و تأسف نگردد/.

هواپیمای خفاش :


قبل از انقلاب و در اوج دو قطبی بودن جهان ، ارتش آمریکا برای آگاهی از کوچکترین تحرکات کشور قدرتمند یعنی همسایه شمالی ما شوروی سابق ، تجهیزات بسیار مجهزی را به ایران وارد نمود و در داخل تعدادی از هواپیماهای سی -130 ما قرار داد . و با پرواز در مناطق شمالی ایران ، همه نوع اطلاعات لازم رو کسب می کرد . البته این رو هم اضافه نمایم که در همون ایام قبل از انقلاب ، خلبانان ایرانی فقط پرواز را انجام می دادند . ولی هیچ اطلاعی از کاربرد هواپیما و ماموریت اون نداشتند ! البته خود مستشار های آمریکایی از دستگاه ها و تجهیزاتی که داخل خفاش گذاشته بودند استفاده می نمودند . و به ندرت به ایرانی ها اجازه نگاه کردن و کار با آن سیستم ها رو می دادند . و اگر بر حسب ضرورت یکی از خدمه هواپیما قصد پائین آمدن از کابین رو داشت ، ممانعت نموده و در صورت اضطراری بودن ، روی تجهیزات را می پوشاندند . اما طبق یه روایت قدیمی که می گه "‌ عدو سبب خیر شود اگر خدا خواهد " بعد از انقلاب همین تجهیزات خیلی به درد ما در جنگ با عراق خورد . و نیرو های متخصص ایرانی با فراگیری آن تجهیزات از کوچکترین حرکت دشمن آگاهی یافته و به به مقامات مسئول جهت پیشگیری و بعضآ مقابله اطلاع می دادند . این هواپیما ها همانند آواکس آمریکایی ها عمل کرده و اون طور که ما در زمان جنگ شاهد آن بودیم ، حتی صدای استارت زدن موتور شکاری های دشمن و از اون فراتر مکالمه خلبان عراقی قبل از روشن نمودن موتور بمب افکن خود ما مطلع می شدیم . و به مسئولین مربوطه خبر می دادیم . خوب یادمه که اغلب وضعیت قرمز و سفید رو ما اعلام می کردیم . اگر چه در بعد از انقلاب هم برای تآمین امنیت این نوع سی - 130 ها ، هر کسی مجاز به حضور در آن نبود و تنها افراد خاص و تعین صلاحیت شده مجاز به پرواز با آن بودند . ولی مثل قدیم رفتار نمی کردند و خلبان یا خدمه مجاز به مشاهده سیستم ها ی داخل هواپیمایی که می پریدند ، بودند .




ماجرای ادرار خلبان خفاش :




خب حالا که تقریبآ با کاربرد این هواپیماها آشنا شدید ، می خواهم ماجرایی رو تعریف کنم که یکی از خلبانان این هواپیما به وجود آورد . و مدت ها نقل زبون همکاران بود .


تاره که از آمریکا به خط پرواز آمده بودم ، مثل هر تازه واردی در حال محک زدن اخلاق قدیمی تر ها بودم . و طبیعی است که من هم مثل همه دوست داشتم با اساتید قدیمی خوش اخلاق برم پرواز. برای همین ما تازه وارد های سال 50 معلم خلبانان رو از نظر اخلاق طبقه بندی کرده بودیم . بعضی ها متکبر بودند . بعضی ها هم متکبر و هم مقرراتی و خشک بودند . تعدادی قیافه می گرفتند و ذاتآ آدم های خوبی بودند . و البته بعضی ها هم خاکی و لوتی مسلک بودند . خب طبیعی است همه دوست داشتند با دو گروه آخر پرواز داشته باشند


سروان " عبدالله مقداد پور " از معلم خلبانان قدیمی سی - 130 ، که اگر چه کمی مغرور و متکبر بود ، ولی قلبآ انسانی بزرگ منش و با شخصیتی بود که از دانش و تبحر فراوانی در پرواز برخوردار بود . معمولآ کم حرف بود . و خیلی کم با همکاران و حتی همدوره های خودش می جوشید . البته بنده خدا بعد ها به دلیل مشکل قلبی که پیدا کرد ، تنها در کنار معلم مجاز به پرواز شده بود که به همین دلیل خودش رو بازنشسته کرد . اهل بجنورد بود و یکی از دوستان صمیمی و خانوادگی من بود . یک روز همین جناب مقداد پور با هواپیمای خفاش پرواز داشت . از اهمیت پرواز این هواپیما ها همین بس که تمام مقامات ارشد ارتش شاهنشاهی از جمله فرمانده نیروی هوایی در جریان پرواز این هواپیما بود . و کوچکترین تآخیر یا اشکال رو پی گیری می کردند . و همون طور که اشاره کردم مستشاران آمریکایی هم تشریف آورده بودند . هواپیما سر ساعت مقرر پرواز نمود . بعد از چند ساعت پرواز ، سروان مقداد پور گلاب روتون ، ادرارش می گیرد . و از آن جا که در داخل هواپیمای سی – 130 دو دستشویی مخصوص ادارا و ... تعبیه شده است ، هواپیما را به کمک خویش سپرده و خود برای رفع حاجت از پله های کابین پائین می آید . ولی هنوز تو راه پله بود که یکی از همون مسئولان حفاظت ، از ورود او به داخل هواپیما جلوگیری می کند . و هر چه این بنده خدا مقداد پور می گوید بابا جان ادرار دارم چه کار باید بکنم ؟ داخل هواپیمای خودم هم راه نمی دهید ؟ آن ها می گویند خیر شما اجازه ورود به بخش کارگوی ( بار ) هواپیما رو ندارید !! و وقتی می فهمد اصرار وی هیچ اثری بر تغیر عقیده وی ندارد . خیلی جدی تصمیمی می گیرد که تاکنون هیچ یک از خلبانان قادر به انجام آن نبودند !! و خیلی راحت از نزدیکی های مرز سر هواپیما را به سوی تهران بر می گرداند . با کنسل شدن ماموریت حساس نظامی و گزارش مراجعت هواپیما خفاش به مقامات عالی رتبه از جمله فرمانده نیروی هوایی ، وزارت دربار و .... آشفتگی عجیبی نزد مسئولان بلند مرتبه نظام پدید می آید . که احتمالآ فشار از سوی مقامات آمریکایی بوده است . به قول معروف بگیر به بند ها شروع می شود . فرمانده نیروی هوایی خود شخصآ به پایگاه می آید . تا ببیند چه دلیلی سبب برگشت این هواپیما از ماموریت خیلی مهم اش گشته است . با آمدن فرمانده نیروی هوایی ، سایر فرماندهان منطقه و پایگاه هم خود رو جمع و جور کرده تا خدای ناکرده مورد مواخذه قرار نگیرند .با نشستن هواپیمای خفاش و آمدن به رمپ پرواز ، ما دیدیم یک سری ماشین های ( وی آی پی ) با دژبان و تشریفات ریختند پای هواپیما . سروان مقداد پور خیلی خونسرد از هواپیما پیاده شد . با دیدن جماعت حاضر اصلآ روحیه خود را نباخته بلکه در پاسخ به سئوال فرمانده نیروی هوایی ، خیلی آروم گفت : قربون ادرار داشتم ... اجازه ندادند ، خب برگشتم مهرآباد تا برم دستشویی !! دیگه نمی دانم چه اتفاقاتی افتاد ، فقط همین رو می دونم که بعد از این جریان گویا رفتن به دستشویی خلبانان هواپیما به هواپیما ی خود آزاد شد .. بعد از انقلاب همون طور که اشاره کردم خیلی زود متخصص های ما به زیر بم دستگاه های خیلی مجهز آن وارد شدند . و در ایام جنگ خدمات بسیار ارزنده ای از چگونگی آرایش و حمله دشمن به ما می داد. من خودم بارها افتخار پرواز با این هواپیمارو داشتم . به یاد جناب مقدادپور چند باری به بهانه دستشویی پائین رفتم . مسئولان مربوطه نه تنها ممانعت نکردند ، بلکه به سئوالات ام هم با حوصله پاسخ می دادند . و در مورد نحوه کارشون توضیح می دادند . البته قبل از نشستن با یک کاور ( چادری پلاستیکی ) روی سیستم ها رو می پوشاندند . و توسط گیره های مخصوص به کف هواپیما می بستند . و خود هواپیما همیشه در ورودی اش هم با قفل رمز دار بسته می گردید که ما هایی که رمز رو داشتیم آن را باز می نمودیم . در اواسط جنگ و در اوج جریان های سیاسی کشور برای محافظت بیشتر از این هواپیما ها همیشه نگهبانی مسلح از آن مواظبت می نمود . یک نکته رو هم یادم رفت بگویم و آن این که همیشه در زمان جنگ یک فروند از این نوع هواپیماها در آسمان بود . و روز اول جنگ هم همان گونه که در چند مطلب پیش اشاره کردم ( اینجا ) بعد از نشستن این هواپیما بود که جنگنده های شکاری عراق به تهران حمله کردند . خلبانان آن در حال پیاده شدن از هواپیما بودند که تهران بمباران شد . خدا حفظ نماید خلبان اش تیمسار محسن نجفی ( اون موقع سروان بود ) یکی از بهترین خلبانان نیروی هوایی که بعد ها به گردان 707 پیوست . و حالا هم فکر کنم در یکی از شرکت های خصوصی می پرد ، بود که خیلی از این وضعیت تعجب کرده بود .